بررسی نظری مفهوم زشتی و شر در نگارگری ایرانی با تاکید بر آثار محمد سیاه قلم

مفهوم زیبا یکی از عناصر ثابت و همیشگی تاریخ و فلسفه هنر است که دیدگاه های متنوعی در مورد آن وجود دارد. ولی در کنار آن مفهوم مهم دیگری هم شکل می گیرد: زشتی. اما بر خلاف زیبایی چندان مورد تاکید فلاسفه و پژوهشگران هنر قرار نگرفته است. آن چه پررنگ است تعریف شدن زشتی با استفاده از تعریف و مفهوم زیبایی است. در این میان، مفهوم شر نیز تا حدی با زشتی پیوند دارد و می توان این دو را با توسل به مفاهیم متضاد آن ها یعنی خیر و زیبایی تبیین کرد. این مسئله در تاریخ هنر ایران و به ویژه در نگارگری نیز قابل تامل است. بدون شک زشتی در این میان نقش مهمی دارد که معمولا مغفول مانده است. این نقش به بهترین شکل در آثار محمد سیاه قلم قابل بحث و تحلیل است. هنرمندی که می توان نوعی زیبایی شناسی معکوس را در آثارش کشف کرد. به عبارتی گرایش او به شالوده شکنی و آشنایی زدایی از اصول نگارگری ایرانی، موجب خلق آثاری می شود که خلاف جریان رایج نگارگری، زشتی و شر را موضوع اصلی قرار داده است.